ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΌ ΣΗΜΕΊΩΜΑ
Ξεκινώντας την γραφή αυτής εργασίας με κεντρικό σημείο μελέτης τον μύθο του Νάρκισσου και αρκετές παράπλευρες αναφορές στο στοιχείο του καθρέφτη, της σκιάς, στον τραγικό μύθο της Μέδουσας και στο γνωστό εικονογραφημένο παραμύθι για μεγάλους "Η Αλίκη στην χώρα των θαυμάτων του C. Lewis", επιλέγω να αναπτύξω το θέμα μέσα από τον μύθο των Διδύμων. Είναι μία ιδιαίτερη ένωση δύο ανθρώπων που θα την αναλύσουμε από μυθολογική, ζωδιακή, ψυχολογική και κοινωνική σκοπιά. Θα προσπαθήσω να αναλύσω εκτενώς και σε επιστημονική βάση το στοιχείο του καθρέφτη και τις ιδιαιτερότητες που παρουσιάζει μέσα από τον μύθο των Διδύμων.
Είναι πολύ ενδιαφέρουσα η προσέγγιση που θα κάνουμε μέσα από το φαινόμενο των Διδύμων και τις αλληλεπιδράσεις που παρουσιάζονται μέσα από την συμπεριφορά τους . Καθώς οι δίδυμοι είναι ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα του φυσικού καθρέφτη . Την αναφορά του φυσικού καθρέφτη την συναντάμε στον Winckelman όπου αναφέρει σαν τον φυσικό καθρέφτη του Νάρκισσου, το νερό. Έτσι και οι δίδυμοι έχουν σαν φυσικό καθρέφτη τον εαυτό τους μέσα από ένα άλλο άτομο. Είναι δύο διαφορετικές οντότητες με πανομοιότυπη εικόνα. Αυτή η μοναδική σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσά τους μου προκαλεί το ενδιαφέρον να την μελετήσω και με εμπνέει να αναπτύξω καλλιτεχνικές τάσεις .
Τέλος , όλη η μελέτη θα βασιστεί στην σχέση μεταξύ των διδύμων και στην επαφή τους με τον καθρέφτη και τους άλλους.
Θα ξεκινήσω την μελέτη από τον ζωδιακό αστερισμό των Διδύμων. Σύμφωνα με την αρχαιοελληνική αστρονομία οι Δίδυμοι ήταν αστερισμός του ζωδιακού κύκλου στο βόρειο ημισφαίριο. Κατέχει σ’ αυτόν θέση ανάμεσα στον αστερισμό του Ταύρου και του Καρκίνου. Έχει πάνω από εικοσιπέντε (25) αστέρια, ορατά με γυμνό μάτι που ξεχωρίζουν για την λάμψη τους μόνο δύο (2) και έχουν όνομα. Πρόκειται για τον αστερισμό του Κάστορα και του Πολυδεύκη . Κατά την αρχαιοελληνική μυθολογία ο Κάστορας και ο Πολυδεύκης ήταν υπαρκτά πρόσωπα. Ακόμα, σύμφωνα με την μυθολογική παράδοση ήταν γιοι του Δία και της Λήδας. Σύμφωνα με την μυθολογία πάντα, γεννήθηκαν από ένα αυγό και οι δύο και γι’ αυτό είχαν ίδια μορφή. Είχαν άλλη μία αδερφή, την Ελένη η οποία γεννήθηκε με τον ίδιο ακριβώς τρόπο όπως εκείνοι. Επίσης, λεγόταν ότι ήταν αθάνατοι και ζούσαν τον μισό χρόνο κάτω από τη γη και τον άλλο μισό κοντά στον Δία, στον Όλυμπο. Ήταν σωτήρες αυτών που βρίσκονται σε δρόμο, σε πόλεμο και στην ξενιτιά. Κυρίως όμως ήταν προστάτες των ναυτικών. Λατρεύονταν ιδιαίτερα από τους Σπαρτιάτες αφού γεννήθηκαν στον Ταΰγετο. Ακόμη, σύμφωνα με τον μύθο, στο ταξίδι της επιστροφής από την Αργοναυτική εκστρατεία και μετά από μία τρικυμία, εμφανίστηκαν στα κεφάλια των Διοσκούρων δύο αστέρια. Για τον λόγο αυτό οι αρχαίοι Έλληνες έδωσαν τα ονόματα των Διοσκούρων στον αστερισμό των Διδύμων.
Είναι λοιπόν οι Διόσκουροι θεότητες του φωτός, που βρίσκονται όπως όλες οι σεληνιακές θεότητες ανάμεσα στο φως και στο σκοτάδι . Γι’ αυτό και τα άλογα τους παριστάνονται άλλοτε λευκά και άλλοτε μαύρα. Το έμβλημα των Διδύμων ήταν το φίδι, είναι ένα στοιχείο που είναι κοινό σε όλες τις σεληνιακές θεότητες. Στην αρχαιότητα επίσης, οι Δίδυμοι ήταν συνδεδεμένοι και με την λατρεία του θεού Απόλλωνα, που ήταν ολύμπιος θεός του Δωδεκαθεϊσμού. Ήταν γνωστός με την ονομασία Διδυμαίος. Πήρε αυτή την ονομασία λόγω της πόλης στην οποία λατρευόταν και ήταν τα Δίδυμα, αρχαία πόλη της Μιλήτου. Προς τιμήν του γιορτάζονταν τα Διδύμεια. Βλέπουμε λοιπόν ότι το φαινόμενο των Διδύμων απασχολούσε από την αρχαιότητα ακόμη τον κόσμο. Ίσως ήταν πρωτόγνωρο το γεγονός ότι δύο άτομα μοιράζονται την ίδια ψυχή σε διαφορετικά σώματα.
Εκτός από το μυθολογικό τμήμα, που αποτελεί την εισαγωγή στον κόσμο των Διδύμων, θα εστιάσω το ενδιαφέρον μου κυρίως στην συμπεριφορά των διδύμων ατόμων και στην αντιμετώπισή τους από τους άλλους, καθώς και πώς βλέπουν οι ίδιοι τον κόσμο. Τα δίδυμα αδέρφια , από πληροφορίες που αντλούμε από τον επιστημονικό κλάδο της Βιολογίας, προέρχονται από το ίδιο ωάριο, αναπτύσσονται στον ίδιο αμνιακό σάκο και είναι ομοζυγωτά. Αντιθέτως υπάρχει και η περίπτωση των διδύμων που είναι διαφορετικού φύλου, λόγω χρωμοσωμάτων και είναι ετεροζυγωτά. Αυτά τα παιδιά αν και δίδυμα δεν παρουσιάζουν καμία φαινομενική ομοιότητα , μοιράζονται κοινά στοιχεία της προσωπικότητάς τους. Παρατηρείται επίσης ότι αυτά τα παιδιά έχουν αναπτυγμένο ένστικτο, ίσως περισσότερο από άλλα άτομα. Ακόμη έχουν έναν ζωντανό καθρέφτη του εαυτού τους και συνεχώς καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής τους προσπαθούν να τον εξερευνήσουν. Δεν είναι εύκολο για ένα μικρό παιδί να καταλάβει ότι έχει έναν δίδυμο αδερφό με τον οποίο μοιάζει απόλυτα. Ξεκινά λοιπόν μία μεγάλη διαδικασία κατανόησης και ανακάλυψης του άλλου ατόμου. Είναι ένας τεράστιος καθρέφτης της ανθρώπινης συνείδησης και ένα περίεργο δίπολο.
Αναπτύσσεται μία σχέση ναρκισσιστική και έχει ως σημείο αναφοράς όχι τον καθρέφτη, αλλά το δίδυμο είδωλό του, τον ίδιο του τον εαυτό. Σε αυτή την περίπτωση δημιουργείται ένα κλειστό, εγωιστικό, αλαζονικό κύκλωμα. Το άτομο γίνεται θεατής του ίδιου του εαυτού μέσα από ένα άλλο σώμα. Παρατηρεί στο σώμα του και στην προσωπικότητά του αλλαγές που τον ξαφνιάζουν. Είναι ένα ψυχολογικό παιχνίδι του εαυτού του. Παρατηρείται ωστόσο μία αλληλοσυμπλήρωση χαρακτηριστικών. Οποιοδήποτε στοιχείο λείπει από τον ένα δίδυμο, το βρίσκουμε στον άλλο. Είναι λοιπόν αρκετά ενδιαφέρον το γεγονός ότι δύο άτομα με ξεχωριστή οντότητα, καταφέρνουν τελικά να επικοινωνήσουν και να αναπτύξουν έναν κρυφό κώδικα συνεννόησης.
Μιλώντας για την διπολική σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στα δίδυμα παιδιά, βλέπουμε ότι δημιουργείται μία γιν-γιαν ενέργεια. Δηλαδή, στα δίδυμα παιδιά επικρατούν αντιθετικά στοιχεία. Όπως στο παράδειγμα των μυθολογικών διδύμων που προαναφέραμε, όπου ως χαρακτηριστικό τους γνώρισμα είχαν τον ήλιο και το φεγγάρι, τον πάνω και κάτω κόσμο, το μαύρο και άσπρο άλογο. Πρόκειται για ισχυρά διπολικά συστήματα, όπου τα στοιχεία αλληλοσυγκρούονται και αλληλοσυμπληρώνονται. Έτσι και τα δίδυμα αδέρφια μπορεί να παρουσιάζουν διαφορετικούς χαρακτήρες, όπως νευρικότητα-ηρεμία, τάξη-αταξία, πειθαρχεία-επιπολαιότητα, σεβασμό-αναρχία, εκδήλωση-εσωστρέφεια. Αυτά είναι μερικά από τα χιλιάδες αντίθετα ζευγάρια. Όμως βασική προϋπόθεση για να υπάρχει το ένα από τα δύο είναι να βρίσκεται και το άλλο του μισό για να επιτευχθεί η ισορροπία. Έτσι και στην περίπτωση των διδύμων, το κάθε άτομο ψάχνει το άλλο του μισό στον αδερφό του. Γιατί η ύπαρξη του ενός προϋποθέτει την ύπαρξη του άλλου. Φαινομενικά λοιπόν, αν και διακρίνονται κάποιες αν ομοιότητες
Τα δίδυμα παιδιά , αντικατοπτρίζονται πλήρως. Είναι ένα φαινόμενο παρατήρησης του εαυτού μας μέσα από ένα άλλο άτομο. Ωστόσο δεν είναι ιδιαίτερα σαφές ποιος είναι ο Νάρκισσος και ποιος ο καθρέφτης. Ο δίδυμος θεατής ψάχνει τον δίδυμο-καθρέφτη. Ψάχνει για το κοινό ορατό σημείο επαφής και τον κοινό εσωτερικό κόσμο. Αντιθέτως , ο τρίτος θεατής ψάχνει να βρει όμοια φυσιογνωμικά και προσωπικά χαρακτηριστικά των Διδύμων. Σε αυτό το σημείο δημιουργείται μία άλλου είδους σχέση. Την εξωτερική παρατήρηση των διδύμων από άλλους ανθρώπους. Αυτό το κύκλωμα επικοινωνίας είναι διαπροσωπικό, καθώς συμμετέχουν και άλλοι άνθρωποι. Εδώ, την θέση του καθρέφτη την παίρνει ο κόσμος και οι δίδυμοι είναι στην θέση του Νάρκισσου. Έτσι, αρχίζει το παιχνίδι της παρατήρησης. Ο εξωτερικός θεατής αρχίζει να ανακαλύπτει παραμορφώσεις, αντανακλάσεις, πολλαπλασιασμούς ειδώλων, κατακερματισμός. Το είδωλο του δίδυμου αρχίζει να δέχεται ποικίλες ερμηνείες. Ο καθρέφτης κατακερματίζει, αλλοιώνει το είδωλο και διασπά την ενότητά του. Μέσα από τον καθρέφτη των άλλων, το άτομο δέχεται συγκεχυμένες επιδράσεις. Δεν είναι αποκρυσταλλωμένη η εικόνα των Διδύμων γιατί ο καθρέφτης του κόσμου στρεβλώνει το είδωλο τους. Είναι ένας παραμορφωτικός καθρέφτης . Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, φαίνονται έντονα οι διαφορές των Διδύμων.
Όμως, παρά την παραμορφωτική εικόνα του τρίτου-εξωτερικού παρατηρητή, υπάρχει και η θέαση της οικογένειας. Αυτού του είδους ο καθρέφτης αν και μπορεί να δώσει λανθασμένη ερμηνεία λόγω του προστατευτικού κλοιού και του συναισθηματικού δεσίματος, μας δίνει τελικά μία σωστά τοποθετημένη άποψη των διδύμων. Γιατί κυρίως από την μητρική πλευρά κυριαρχεί η λογική και η αυτογνωσία των παιδιών. Συνεπώς , τα συναισθήματα είναι σωστά τοποθετημένα χωρίς συγχύσεις, υπερβολές ή ημιμάθειες. Η οικογένεια λειτουργεί ως καθρέφτης και μας δίνει την αντικειμενική εικόνα των διδύμων. Χωρίς λάθη και επιπόλαιες κρίσεις. Βλέπει το είδωλο όπως αυτό είναι στην πραγματικότητα. Μπορεί να εντοπίσει ομοιότητες, διαφορές, ελλείψεις, ελαττώματα, υπερβολές, χαρισματικά στοιχεία. Ίσως αυτός ο καθρέφτης που προέρχεται από το στενό οικογενειακό περιβάλλον, να έχει την δυνατότητα να διορθώσει και τα όποια ελαττώματα παρουσιάζουν τα είδωλα των διδύμων. Έχουμε λοιπόν ένα δυνητικό διορθωτικό καθρέφτη.
Ακόμη, αυτού του είδους ο καθρέφτης χρειάζεται γιατί όπως υποστηρίζει ο Lacan το παιδί από την ηλικία των 6 μηνών μπορεί να αναγνωρίζει το είδωλό του στον καθρέφτη . Στην περίπτωση των διδύμων παιδιών, το άτομο έχει την πρώτη του προσωπική εικόνα στον τεχνητό καθρέφτη . Βλέπει το πιστό είδωλο του εαυτού του. Δεν έχει συνειδητοποιήσει ακόμη την ύπαρξη του ανθρώπινου δίδυμου αδερφού του. Καταλαβαίνει μόνο αυτό που βλέπει μέσα από τον καθρέφτη. Αρχίζει να γνωρίζει την σκιά του και σιγά-σιγά και τον εαυτό του. Αυτή η διαδικασία της αναγνώρισης παρατείνεται μέχρι την νηπιακή ηλικία των 18 μηνών. Από εκείνο το χρονικό διάστημα και μετά παρατηρείται η πρώτη μεταβολή του παιδιού, όταν αρχίζει σιγά-σιγά να αναγνωρίζει τα μέλη του και έχει την πρώτη αίσθηση του σώματός του. Από αυτό το στάδιο και μετά το παιδί αρχίζει να μαθαίνει τον κόσμο, τον εαυτό του και το ζωντανό του ομοίωμα. Μέχρι και αυτό το στάδιο της ανάπτυξής του, που το δίδυμο παιδί δεν μπορεί να καταλάβει την ύπαρξη του δίδυμου αδερφού του, ούτε της ίδιας του της ύπαρξης, έρχεται ο αντικειμενικός καθρέφτης της οικογένειας και θέτει τις πρώτες βάσεις της αναγνώρισης. Το παιδί πρέπει να κατανοήσει ότι αυτό που βλέπει δεν είναι το είδωλό του, αλλά μία όμοια εικόνα του μέσα από ένα άλλο άτομο. Είναι ο καθρέφτης του εαυτού του, αλλά παράλληλα είναι και ένα διαφορετικό άτομο. Παρά την ομοιότητα των διδύμων, γνωρίζουμε ότι ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και ξεχωριστός. Έτσι, προσπαθεί να ανακαλύψει τον καθρέφτη του εαυτού του. Έχουμε λοιπόν ένα περίεργο σύμπλεγμα καθρέφτη-ειδώλου.
Ο καθρέφτης ποικίλει ανάλογα την περίπτωση. Άλλοτε είναι ο κόσμος, άλλοτε η οικογένεια, άλλοτε ο τεχνητός καθρέφτης και τέλος ο ίδιος ο άνθρωπος. Τα δίδυμα παιδιά που σχηματίζουν το αυτοπορτρέτο τους. Είναι πάντα η ίδια εικόνα του θεατή και του ειδώλου. Είναι το ίδιο σημείο αναφοράς. Μία τεράστια ναρκισσιστική ματιά. Μία τεκμηριωμένη συνθήκη σε ένα σταθερό σύστημα δύο αναφορών, που το ένα περικλείει το άλλο. Μία αλυσίδα όψεων. Όπως αναφέρει και ο Φιλόστρατος «Είμαι εγώ αυτός που με βλέπω στον άλλον που παρατηρώ ,είμαι εγώ (όπως ο Νάρκισσος) πιστεύω ότι βλέπω άλλον, αλλά είναι πάντα μια εικόνα του εαυτού μου» . Είναι το ίδιο το πρόσωπο που βλέπουμε στο άλλο άτομο. Είναι η ίδια εικόνα του εαυτού μας . Νομίζουμε ότι βλέπουμε κάποιον άλλον, αλλά είναι πάντα η δική μας εικόνα που καθρεφτίζεται στα μάτια του άλλου. Τα δίδυμα παιδιά δεν μπορούν να καταλάβουν την έννοια της διαφορετικότητας. Έχουν μάθει σε όλη τους την ζωή ότι μοιάζουν. Έχουν δημιουργήσει ένα δικό τους σύμπαν. Σε αυτό τα κλειστό κύκλωμα μπορούν να γίνουν συμμέτοχοι μόνο όσοι έχουν την ίδια δίδυμη ταυτότητα. Οι υπόλοιποι είναι απλώς observers αυτού του κλειστού κυκλώματος. Ωστόσο αν και είναι δύο διαφορετικά άτομα, που το κάθε ένα έχει αναπτύξει την δική του προσωπικότητα, μοιράζονται την ίδια εικόνα. Αυτό το γεγονός, ενέχει τον κίνδυνο της αυταρέσκειας, της αυτοαναφορικότητας, της αλαζονείας και κυρίως της ματαιοδοξίας. Υπάρχουν περιπτώσεις παιδιών που έχουν αναπτύξει αυτά τα σύνδρομα και τελικά σαν προσωπικότητες, δεν αυτονομήθηκαν. Αυτό είναι το πιο συνηθισμένο φαινόμενο που εμφανίζεται στα δίδυμα παιδιά, τα οποία δεν μπορούν να αποκολληθούν από τον άλλο μισό εαυτό τους. Είναι εξαρτημένα το ένα από το άλλο. Δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν μόνοι τους οποιεσδήποτε καταστάσεις της ζωής, αλλά χρειάζονται πάντα την παρουσία ενός στηρίγματος για να νοιώθουν ασφαλείς και κυρίως ότι δεν είναι μόνοι τους. Βέβαια, στα ετεροζυγωτικά δίδυμα αυτά τα συμπτώματα δεν παρουσιάζονται συχνά. Ειδικά όταν είναι και διαφορετικού φύλου. Αναπτύσσονται ξεχωριστά, είναι από πολύ μικρά αυτόνομα και έχουν τις δικές του διαπροσωπικές σχέσεις. Δεν επηρεάζονται μεταξύ τους και έτσι υπάρχει μία ισορροπημένη σχέση. Αυτή όμως η εξέλιξη μπορεί να δείξει μία γενικότερη χαλάρωση στην αδερφική σχέση αν και δεν εμφανίζεται πολύ συχνά.
Κάθε άλλη αναφορά, όπως αυτή της αυταρέσκειας του ατόμου, ή της αυτοπροβολής θα έμοιαζε ρηχή, γιατί τα δίδυμα παιδιά δεν έχουν την ανάγκη του καθρέφτη, αλλά έχουν μπροστά τους ένα ζωντανό ομοίωμά τους, που έχει πολύ μεγαλύτερο βάθος από την επίπεδη επιφάνεια του καθρέφτη. Έχουν μία ουσιαστική σχέση να αναπτύξουν και να ανακαλύψουν την δική τους πραγματικότητα βάση των δικών τους δεδομένων ζωής. Η μελέτη αυτή λοιπόν, έχει κυρίως ψυχολογικές προεκτάσεις. Θα επικεντρώσω το ενδιαφέρον μου στην συμπεριφορά, την ψυχολογία και τον συναισθηματικό κόσμο των διδύμων παιδιών. Προανέφερα ότι τα δίδυμα παιδιά που προέρχονται από διαφορετικό αμνιακό σάκο δεν παρουσιάζουν καμία ομοιότητα. Αυτό επιστημονικώς εξηγείται καθώς είναι διαφορετικά τα γονίδια που ενεργοποιούνται στο κάθε παιδί και ιδιαίτερα αν έχουν διαφορετικό φύλο, δεν παρουσιάζουν καμία απολύτως ομοιότητα. Ωστόσο, οι βιολόγοι με έρευνές τους υποστηρίζουν ότι σε αυτή την περίπτωση τα γονίδια μοιράζονται και το ένα παιδί παίρνει το μυαλό ενώ το άλλο την τέχνη .
Έτσι, ενώ φαίνεται ότι δεν έχουν τίποτα κοινό να μοιραστούν, συμπληρώνουν δύο βασικούς πνευματικούς τομείς, την εγκεφαλική (I.Q) και την συναισθηματική ( E.Q) νοημοσύνη. Όμως, στα παιδιά που έχουν το ίδιο φύλο και είναι ομοζυγωτά είναι δύσκολο να ξεχωρίσουμε τις κλίσεις και τις προτιμήσεις του κάθε ενός. Παρ’ όλα αυτά εικάζουμε ότι θα ήταν φυσικό αν και ταυτίζονται απόλυτα, να αναπτύξουν διαφορετικά ενδιαφέροντα. Αυτά τα παιδιά έχουν έντονους συναισθηματικούς δεσμούς και συχνά το ένστικτό τους, τους προειδοποιεί για σημαντικά γεγονότα. Έχουν αναπτύξει αρκετά την διαίσθησή τους και μπορούν να αντιληφθούν σημαντικά γεγονότα τα οποία οι άλλοι δεν έχουν την δυνατότητα να εντοπίσουν. Μοιράζονται κοινούς, σημειολογικούς κώδικες. Βέβαια όλοι οι άνθρωποι έχουν αναπτυγμένη την λογική αίσθηση, ενώ το ένστικτο το συναντάμε στα ζώα τα οποία επιβιώνουν βάση αυτού. Βέβαια υπάρχουν και οι εξαιρέσεις στις οποίες ανήκουν συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων, όπως οι δίδυμοι, άτομα με ειδικές ανάγκες και άτομα που έχουν χάσει λίγο ή ολοκληρωτικά μία τους αίσθηση και την αναπληρώνουν μέσα από κάποια άλλη.
Βλέπουμε λοιπόν, ότι ο καθρέφτης των διδύμων δεν είναι ρηχός και άψυχος αλλά έχει περιεχόμενο, «βαρύτητα» και ενέργεια. Γιατί τα ίδια τα άτομα είναι ο ζωντανός καθρέφτης. Είναι μία καθαρή πηγή ενέργειας που ανανεώνεται και εναλλάσσεται. Είναι κυρίως μία αμφίδρομη σχέση που συνεχώς έχει να δώσει καινούρια στοιχεία. Είναι μία σχέση εξελίξιμη, ενδιαφέρουσα με πολλές οπτικές πλευρές. Δεν είναι απλώς μία ψυχρή αντανάκλαση – καθώς ο καθρέφτης είναι ένα ψυχρό υλικό – αλλά έχει βάθος. Είναι μία ιδιαίτερη επαφή του ατόμου με τον υπόλοιπο κόσμο, με τον εαυτό του, το άλλο του μισό, με έναν ανεξερεύνητο κόσμο. Είναι μία κατάδυση στον εσωτερικό κόσμο των διδύμων. Σε έναν κόσμο, που αν και ανήκουν δύο άτομα, ουσιαστικά είναι μόνο ένα. Αξίζει να αναφερθούμε στο ένστικτο των διδύμων να λειτουργούν αντανακλαστικά, να μοιράζονται κοινά πράγματα και να έχουν όμοια πράγματα, προτιμήσεις, εμφάνιση.
Αν και είναι μία επανάληψη, έχει ενδιαφέρον ο τρόπος εξέλιξης στην ζωή των διδύμων. Είναι ένα μάθημα αυτογνωσίας και γνώσης. Οι δίδυμοι μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τον εαυτό τους και τον κόσμο, καθώς και έρχονται σε επαφή με έννοιες όπως αναγνώριση, αυτοπροβολή, ταυτότητα, αυταρέσκεια, διαφορετικότητα, ναρκισσισμός. Οι δίδυμοι λοιπόν, έχουν άμεση σχέση με το θέμα του Νάρκισσου και του καθρέφτη. Παρουσιάζουν πολλά κοινά σημεία και περνάνε μέσα από πολλά στάδια. Όπως και στον καθρέφτη έτσι και οι δίδυμοι έχουν μεγενθυμένη την αίσθηση της φυσικής αντανάκλασης και της αυταρέσκειας. Είναι μία επανάληψη της ανθρώπινης ύπαρξης. Είναι έντονη επίσης η παρουσία του ειδώλου και του όμοιου, του όμοιου και το άλλου, του οικείου και του ξένου, του ίδιου και του διαφορετικού. Όπως ο καθρέφτης μας δίνει την αντανάκλαση του ειδώλου και έτσι έχουμε μία διπολική σχέση ανάμεσα στο άτομο και το είδωλό του, με τον ίδιο τρόπο δημιουργούνται στα δίδυμα παιδιά οι παραπάνω διπολικές σχέσεις. Στην καθημερινότητα των διδύμων όλα όσα προαναφέραμε είναι γνωστά και συμβαίνουν.
Υπάρχει μία γενικότερη επανάληψη, που αν και θα μπορούσε να χαρακτηριστεί προβλέψιμη και ίσως ανιαρή, είναι απολύτως λογική και αναμενόμενη για τα δεδομένα της ζωής τους. Γιατί η επανάληψη είναι ο ρυθμιστικός παράγοντας για την ομαλή ζωή και ενέργεια αυτών των παιδιών. Είναι απολύτως φυσιολογικό να επαναλαμβάνονται κάποιες πράξεις που εκλαμβάνονται ως συνήθειες. Όπως το άτομο έχει συνηθίσει να βλέπει τον εαυτό του στον καθρέφτη και να παρατηρεί τις οποιεσδήποτε αλλαγές, έτσι και οι δίδυμοι έχουν συνηθίσει την εικόνα του όμοιου τους. Η συνήθεια όπως και η ομοιότητα είναι καταγεγραμμένες στα γονίδιά τους, δεν είναι κάτι που το μαθαίνουν καθώς μεγαλώνουν, αλά είναι μία πληροφορία που την μεταφέρουν από την στιγμή που γεννιούνται.
Λειτουργούν όπως ακριβώς ένας καθρέφτης. Έχουν την απόλυτη αντανάκλαση του εαυτού τους και ταυτόχρονα παίρνουν την θέση του Νάρκισσου στον καθρέφτη. Άλλοτε αυτοπροβάλλονται και κάποιες άλλες στιγμές καθρεφτίζουν την εικόνα τους. Δεν είναι σαφή τα όρια. Έχουμε διαφορετική στάση κάθε φορά, ανάλογα με τον ρόλο που υιοθετούν. Όμως υπάρχει η σημαντική διαφορά ότι η σχέση των διδύμων είναι αληθινή και ουσιαστική. Είναι σχέση ζωής. Αντιθέτως του Νάρκισσου είναι κυρίως εξαρτημένη. Ο Νάρκισσος είναι παγιδευμένος στην εικόνα του και ο καθρέφτης είναι απλώς το εργαλείο που τον βοηθά στην αντανάκλαση του. Ο Νάρκισσος λοιπόν είναι ένα υστερόβουλο πλάσμα που δεν νοιώθει την ανάγκη για συντροφιά από άλλους ανθρώπους. Έχει την τέλεια εικόνα του και του είναι αρκετό. Ο καθρέφτης του χρειάζεται για να του υπενθυμίζει πόσο όμορφος είναι.
Στην ουσία αυτό που τον ενδιαφέρει είναι η άψογη εικόνα του και η τελειοποίησή της. Είναι στενά συνδεδεμένος με τον εαυτό του. Χρησιμοποιεί τον καθρέφτη για να του υπενθυμίζει την τέλεια εικόνα του. Ουσιαστικά είναι αυτός και η αυτοπροβολή του. Ο καθρέφτης απλώς υπάρχει για να συμπληρώνει την συνθήκη της αυτοαναφορικότητας. Χρησιμοποιείται σαν μέσο για την αντανάκλαση του. Ο Νάρκισσος θα μπορούσε να θεωρηθεί ως υπεροπτική ύπαρξη. Όπου η γνώμη των υπολοίπων τον ενδιαφέρει μόνο όταν είναι επαινετική προς εκείνον και όλοι οι υπόλοιποι πρέπει οπωσδήποτε να τον θαυμάζουν για την ομορφιά του.
Αυτού του είδους οι άνθρωποι είναι πολύ συνηθισμένο φαινόμενο της εποχής μας. Ο κάθε ένας, κρύβει έναν υπεροπτικό χαρακτήρα, που δίνει πολύ μεγάλη βαρύτητα στην εξωτερική του εικόνα και κρίνει συνήθως άδικα τους άλλους ανθρώπους από την εμφάνισή τους. Υπάρχουν άνθρωποι που ασχολούνται υπερβολικά και άσκοπα με την εικόνα τους. Συνήθως δεν επενδύουν στον εσωτερικό τους κόσμο και είναι επιφανειακοί και ρηχοί. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ζούμε σε μία ναρκισσιστική κοινωνία, όπου επικρατούν τα κριτήρια της εντύπωσης. Αντιθέτως οι δίδυμοι, αν και έχουν το αίσθημα της επανάληψης, μοιράζονται μία αληθινή και συναισθηματική σχέση. Δεν χρησιμοποιούν ο ένας τον άλλον, αλλά τον χρειάζονται. Γιατί έτσι νοιώθουν το αίσθημα της πληρότητας. Δεν εξαρτώνται από την πλασματική και ωραιοποιημένη εικόνα τους αλλά έχουν καθημερινά μπροστά τους τον δίδυμο εαυτό τους. Έχουν αναπτύξει συναισθηματικούς δεσμούς και κοινά ένστικτα. Δεν δεσμεύονται από τον καθρέφτη, ούτε από άλλους εξωτερικούς παράγοντες. Είναι αντικείμενο παρατήρησης από άλλους λόγω της καταπληκτικής τους ομοιότητας και όχι λόγω της όμορφης εξωτερικής του εμφάνισης. Ταυτόχρονα επικοινωνούν με τους άλλους ανθρώπους και δεν απομονώνονται. Θα λέγαμε ότι οι υπόλοιποι άνθρωποι αντιμετωπίζουν λίγο ασυνήθιστα τους διδύμους και όχι το αντίθετο. Ωστόσο δεν είναι προσκολλημένοι με την εικόνα τους.
Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι αν και φαινομενικά η ιστορία του Νάρκισσου και του καθρέφτη μοιάζει με το φαινόμενο των διδύμων, έχουν διαφορετική βάση γιατί οι δίδυμοι είναι πολυδιάστατες προσωπικότητες και δεν είναι εξαρτημένοι από το είδωλό τους και τον καθρέφτη τους. Μπορεί να παρουσιάζουν κοινά στοιχεία μελέτης όπως αυτό της ομοιότητας και της αντανάκλασης του Νάρκισσου μέσα από τον καθρέφτη, αλλά έχουν διαφορετική βάση. Οι δίδυμοι δεν καθρεφτίζονται για να αυτοθαυμαστούν αλλά για να ανακαλύψουν τον δίδυμο εαυτό τους. Δεν επιδιώκουν την τέλεια εικόνα τους αλλά την αληθινή σχέση τους. Γιατί μέσα από τον καθρέφτη βλέπουν ποιοι είναι στην πραγματικότητα. Ο καθρέφτης λοιπόν είναι ένα μέσο για να φτάσουν στην αλήθεια του εαυτού τους. Δεν λειτουργεί ως ψυχρή αντανάκλαση. Αυτή η ιδιότητά του κατά την γνώμη μου είναι πολύ πιο σημαντική από τις υπόλοιπες που διαθέτει. Δεν δημιουργεί πλαστές εντυπώσεις για την εικόνα του ειδώλου μας, αλλά μας παρέχει σημαντικές πληροφορίες για την αλήθεια του εαυτού μας. Δεν αρκεί λοιπόν να καθρεφτιζόμαστε, παρατηρώντας εξαντλητικά την εξωτερική μας εικόνα, η οποία είναι παροδική και επιφανειακή, αλλά να κοιτάζουμε μέσα από αυτήν. Να δημιουργήσουμε μία αληθινή και ουσιαστική σχέση με τον εαυτό μας όπως οι δίδυμοι. Άλλωστε ο καθρέφτης δείχνει αυτό που εμείς θέλουμε να δούμε…
Γιατί η πραγματική εικόνα του εαυτού μας ξεκινά μέσα από τον καθρέφτη και όχι μπροστά σε αυτόν. Γιατί έχουμε μάθει να κοιτάζουμε μόνο την εξωτερική εικόνα μας και δεν γνωρίζουμε τον πραγματικό μας εαυτό. Ο καθρέφτης είναι μία ανθρώπινη κατασκευή, μία σύμβαση που επιβεβαιώνει την αντανάκλαση της εικόνας μας και την εμφάνιση του ειδώλου μας. Ίσως δεν έχουμε μάθει να χειριζόμαστε σωστά την εικόνα του καθρέφτη ή πάλι βλέπουμε αυτό που νομίζουμε ότι είμαστε χωρίς να γνωρίζουμε πραγματικά τον εαυτό μας. Οι δίδυμοι έχουν καταργήσει τον καθρέφτη γιατί έχουν την ζωντανή απόδειξη του δίδυμου εαυτού τους. Γιατί νομίζουμε ότι έχουμε κατακτήσει την γνώση του εαυτού μας, ενώ στην πραγματικότητα απλώς κοιτάζουμε την εξωτερική μας εμφάνιση. Είναι πολύ πιο σημαντικό να φτάσουμε στην αλήθεια του εαυτού μας παρά να κατακτήσουμε την ανθρώπινη ομορφιά.
«Βλέπουμε τον κόσμο μέσα από έναν καθρέφτη. Κι είναι ο κόσμος ένα μεγάλο μυστήριο για ‘μας: “Δι’ εσόπτρου εν αινίγματι”. Καμιά φορά καταφέρνουμε να ρίξουμε μια ματιά απ’ την άλλη μεριά, να δούμε τι κρύβεται πίσω από το καθρέφτη. Αν καθαρίζαμε όλο τον καθρέφτη και τον κάναμε γυαλί διάφανο, θα βλέπαμε φυσικά πολύ περισσότερα πράγματα. Μόνο που δεν θα μπορούσαμε πια να δούμε τον εαυτό μας. Γιατί το γυαλί δεν είναι καθρέφτης…»
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• Εκπαιδευτικό βιβλίο Μέσης Εκπαίδευσης Βιολογία Γ΄ Λυκείου, ΑΘΗΝΑ 2000
• JOSTEIN GAARDER, «Μέσα από το σκοτεινό καθρέφτη», ΑΘΗΝΑ 1998
• Ξ. Μπήτσικας, «Ο καθρέφτης του Νάρκισσου», ΙΩΑΝΝΙΝΑ 2002
• ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ «ΥΔΡΟΓΕΙΟΣ», ΑΘΗΝΑ 1981
